De leer van de erfzonde

De leer van de erfzonde – Een zaak voor de genetica?
Ik weet zeker dat jij het niet eens zult zijn met de stelling van Paulus over de Christelijke leer van de erfzonde, omdat jij jouw idee van moraliteit beperkt tot handelingen die geluk bevorderen of menselijk lijden verzachten. Richard Dawkins stelt in "The God Delusion" ("God als misvatting") de volgende vraag: “Wat voor een ethische filosofie is dat, die elk kind al voor zijn geboorte veroordeelt om de zonde van een verre voorouder te erven?”²⁷ Ik vermoed dat jij ongeveer dezelfde vraag zou stellen. Wat ik erg interessant vindt, is dat Dawkins kennelijk niet op de hoogte is van de nuances van deze leer. Let op het gebruik van het woord "erven". Dit woord wordt voornamelijk op het gebied van de genetica toegepast. Ik vind het gebruik ervan in deze context niet op zijn plaats. We zijn niet allemaal geboren onder het gewicht van de specifieke zonde die Adam beging. In plaats daarvan zijn we allemaal geboren met een aangeboren neiging tot zondig gedrag; een innerlijke zelfzuchtigheid die een verlangen oproept om ons eigen persoonlijke geluk te bevorderen. In morele zin handelen we niet altijd zoals we zouden moeten. De meesten van ons zouden zeggen dat ons gedrag nu en dan zondig is, zelfs al is het maar in die zin dat we anderen zouden kunnen kwetsen in onze pogingen om gelukkig te zijn. Vanaf het moment van onze geboorte vertonen we egoïstisch gedrag. Maar, zo zou je kunnen zeggen, storen niet alle baby's hun moeders wanneer zij huilen om gevoed te worden? Is dit gedrag in moreel opzicht niet eerder een neutraal gedrag? Is dit niet gewoonweg een noodzakelijkheid die ons voortbestaan garandeert? Ja, maar toch leidt diezelfde neiging naar zelfzuchtigheid, die ons overleven in de babytijd waarborgt, ertoe dat het ene kind een ander kind pijn kan doen alleen maar om een stuk speelgoed te krijgen dat hij graag wil hebben. Plotseling is een handeling, die aanvankelijk slechts ons persoonlijk geluk bevorderde, een manier geworden waarop wij menselijk lijden bevorderen.

Betekent dit dan dat de erfzonde in onze genetische opmaak is ingebakken? Ik zou willen suggereren dat dit sinds de zondeval van Adam het geval is geweest. Vergeet niet dat genetici tegenwoordig nog steeds bijna 98% van alle DNA in het menselijk genoom classificeren als “junk DNA”,²⁸ wat kan duiden op een puur constructieve functie of op een coderende functie die nog niet is geïdentificeerd. Betekent dat dan dat we uiteindelijk misschien een enkel "zonde-gen" zouden kunnen isoleren? Misschien wel, maar om theologische redenen verwacht ik dat dit niet het geval zal zijn. Het is waarschijnlijker dat de zondige karaktertrek in het hele genoom is gecodeerd, veel complexer dan zelfs een supergen. Maar wat past er nu beter bij de definitie van het "zelfzuchtige gen" van Richard Dawkins²⁹ dan een gen voor zelfzuchtigheid? Een gen dat een organisme ertoe aanzet om zijn eigen belangen na te streven (dat wil zeggen zelfzuchtigheid), zelfs wanneer dit leidt tot het lijden van andere mensen (dat wil zeggen zonde), zou in dit opzicht ongetwijfeld een gen met een hoge mate van "fitness" zijn. Volgens de natuurlijke selectie zal een dergelijk gen nooit uit de menselijke genenpoel worden uitgewied.

De leer van de erfzonde – Moraliteit
Richard Dawkins suggereert dat moraliteit een Darwiniaanse oorsprong heeft. Hoewel de evolutie ons allen van zelfzuchtige genen heeft voorzien, impliceert dit nog niet een zelfzuchtig organisme, een zelfzuchtige groep of een zelfzuchtige soort.³⁰ Hij suggereert dat er vier soorten altruïsme bestaan die via natuurlijke selectie zijn geëvolueerd. Hij definieert "wederzijds altruïsme" min of meer als: "jij doet mij een plezier, ik doe jou een plezier". "Verwanten-altruïsme" zorgt ervoor dat familieleden "voor hun eigen mensen zorgen". Op de derde plaats presenteert hij het altruïsme dat ontstaat wanneer een mens een reputatie wil opbouwen op het gebied van aardigheid en gulheid. En tenslotte is er de authentieke aandacht die een mens op zich kan richten wanneer hij zichtbaar vrijgevig is. Natuurlijk herkent Dawkins niet dat geen enkele van deze voorbeelden van "moraliteit" het klassieke onzelfzuchtige altruïsme voorstelt. In elk geval heeft het altruïsme een vastgesteld eigenbelang in de handeling, een motief dat het individu zelf dient. Hoewel jij en Dawkins allebei beweren dat Christenen alleen maar goede daden doen omdat zij geloven dat God alles ziet wat zij doen, impliceert de atheïstische versie van moraliteit dat we alleen maar goede daden doen wanneer het onszelf iets oplevert. "Goedheid omwille van de goedheid" lijkt een zeldzame kwaliteit in het menselijk ras. Het is een wonder dat Sinterklaas naast de roe ook nog cadeaus bezorgt!

De bevordering van je eigen geluk en de verzachting van menselijk lijden zijn geen zaken die elkaar altijd overlappen. Ik geef toe dat we waarschijnlijk een gevoel van geluk en voldoening zullen verkrijgen wanneer we op een altruïstische manier handelen en menselijk lijden verzachten door orkaanslachtoffers te helpen. Maar vaak bevorderen we ons eigen geluk ten koste van anderen. Laten we eens kijken naar een andere uitspraak die je deed: "Kijk eens naar de verhouding tussen de salarissen die aan topbestuurders worden uitgekeerd ten opzichte van de salarissen die aan de gemiddelde werknemer worden betaald: in het Verenigd Koninkrijk is dit 24:1, in Frankrijk 15:1, in Zweden 13:1, in de Verenigde Staten, waar 80% van de bevolking verwacht ooit door God te worden beoordeeld, is deze verhouding 475:1.” Wederom heb je een logische fout gemaakt door de grenzen bewust op een dubbelzinnige manier te vervagen en de statistieken in je eigen voordeel te gebruiken. Het artikel uit de "New York Review of Books" dat je hier aanhaalt bevat dan ook de zin helemaal niet die zegt "waar 80% van de bevolking verwacht ooit door God te worden beoordeeld". De godsdienstige achtergrond van de Amerikaanse bevolking heeft helemaal niets te maken met het feit dat de betreffende topbestuurders voor deze posities werden uitgekozen. Christelijke waarden kunnen iemand misschien wel aan een politieke zetel helpen, maar ze hebben weinig invloed op de klim van een bestuurder naar een toppositie in een onderneming. Het aantal individuen waaruit dit kleine, selecte gezelschap bestuurders van grote ondernemingen in Amerika bestaat, is zo klein dat het waarschijnlijk slechts een fractie van een percent van zelfs de Amerikaanse atheïsten zou zijn. De hoeveelheid tijd en energie die opgeofferd moeten worden om een dergelijke toppositie te bereiken laten vaak weinig ruimte voor andere zaken, zoals bijvoorbeeld de inachtneming van godsdienstige zaken, en dat veroorzaakt daarom op zich al behoorlijk wat leed op weg naar de top. Hebben we allemaal de zondige natuur geërfd? Absoluut. Betekent dit dat wij niet in staat zijn om goede dingen te doen? Nee, dit betekent slechts dat we niet in staat zijn om alleen maar goed te doen; we moeten ook wel zondigen.

Lees verder!