Humanistische psychologie

Humanistische psychologie - Inleiding
De humanistische psychologie is, net als alle andere aspecten van het seculier humanistische wereldbeeld, sterk beïnvloed door hun aannames over theologie, filosofie en biologie. Vooraanstaande seculier humanistische psychologen beginnen met de aanname dat een persoonlijke God een mythe is en dat wij eenvoudige producten zijn van spontane generatie en miljarden jaren van evolutie. De naturalistische filosofie gaat hand in hand met deze eerste twee aannames.

Omdat seculier humanisten het bestaan van het bovennatuurlijke ontkennen, zoals de geest, de ziel en persoonlijkheid in een zinvolle betekenis, rest hen niets anders dan de bestudering van strikt materiële zaken: het brein, stimuli uit de omgeving en waarneembare menselijke reacties op die stimuli. Monisme is het geloof dat er slechts één fundamentele basisrealiteit bestaat en dat deze ene werkelijkheid de volledige realiteit is. Psychologisch monisme is het geloof dat het denken een onderdeel is van het materiële lichaam. De tak van de psychologie die zich enkel met dergelijke materiële data bezighoudt wordt "behaviorisme" genoemd ("behavior" is engels voor "gedrag"). Behavioristen geloven dat elke menselijke gedachte en persoonlijkheid slechts bijproducten zijn van lichamelijke interacties van de hersenen. Voor hen is de psychologie een gedragswetenschap: begrijpen hoe lichamelijke stimuli het gedrag van onze stoffelijke hersenen en lichamen beïnvloeden.

Seculier humanisten die hun wereldbeeld consequent willen toepassen moeten het behaviorisme omarmen. Als het bovennatuurlijke niet bestaat, dan laat de psychologie alleen het natuurlijke toe. Logisch gezien zouden seculier humanisten dus behavioristen moeten zijn.

In de praktijk zijn er echter weinig seculier humanisten die het behaviorisme aanvaarden. De reden is eenvoudig: behaviorisme is een nutteloze theorie die ons mensen reduceert tot robots. De behavioristische theorie sluit menselijke vrijheid uit, omdat persoonlijke vrijheid uiteindelijk geworteld moet zijn in de menselijke wil, ziel of gedachten. Volgens het behavioristische model zijn wij strikt lichamelijke wezens en dus wordt ons gedrag opgelegd door onze stoffelijke omgeving. Deze theorie is niet erg aantrekkelijk en sluit bovendien niet aan op onze alledaagse ervaringswereld. Humanistische psychologen laten dus de logica en de gevolgen van hun atheïstische en evolutionistische naturalisme achterwege.

De meeste seculier humanisten noemen hun psychologie "Third Force Psychologie" (oftewel "Derde kracht psychologie") omdat zij niet bereid zijn het behaviorisme of het Freudianisme, het andere populaire model, te omarmen. Aan de ene kant wijzen zij het behaviorisme af omdat het hun vereiste idee van vrijheid vernietigt. Aan de andere kant wijzen zij het Freudianisme af omdat het zich te sterk concentreert op het individu los van de samenleving. Omdat zij ontevreden waren met beide takken van de psychologie, schiepen de seculier humanisten een derde tak.

Humanistische psychologie - Zijn wij goed of slecht?
Humanistische psychologie wordt door Carl Rogers als volgt samengevat: "Wat mijzelf betreft: ook al ben ik mij terdege bewust van de ongelooflijke hoeveelheid destructief, wreed en kwaadwillig gedrag in onze hedendaagse wereld, van oorlogsdreigingen tot het zinloze straatgeweld, toch vind ik niet dat dit kwaad in de menselijke aard zit."¹

De seculier humanistische psychologen staan afwijzend tegenover het Christelijke geloof dat wij in zonde vervallen schepsels zijn. Zij verkondigen met grote zekerheid dat wij van nature goed zijn en dat wij dus geen zondige aard en geen erfzonde hebben. Abraham Maslow schrijft: "Voor zover ik weet hebben wij nu eenmaal geen innerlijke instincten voor kwaadaardigheid."² Carl Rogers zegt ongeveer hetzelfde: "Ik zie leden van het menselijke ras net als leden van andere soorten: als wezenlijk constructief in hun fundamentele aard, maar beschadigd door hun ervaring."³ Paul Kurtz vindt mensen "perfecteerbaar".⁴

Deze voorstelling van onze menselijke toestand is zó onverenigbaar met het Christelijke wereldbeeld, dat seculier humanisten zich gedwongen zien om de leer van de erfzonde aan te vallen. Sommigen gaan zelfs zover dat zij de Bijbel herinterpreteren en het concept van de zondeval verdraaien. Erich Fromm beweert: "De Christelijke interpretatie van het verhaal over de ongehoorzame handeling van de mens als zijn zondeval heeft de duidelijke betekenis van het verhaal vertroebeld. De Bijbelse tekst noemt het woord 'zonde' niet eens: de mens daagt de oppermacht van God uit en hij kan dat doen omdat hij zelf potentieel God is."⁵

Weer andere humanistische psychologen kiezen ervoor om het volledige Christelijke wereldbeeld aan te vallen in een poging om het concept van de zondeval volledig te omzeilen. Wendell W. Watters schrijft: "De Christen is gehersenspoeld te geloven dat hij of zij met een boosaardige natuur is geboren, dat hij moet lijden zoals Christus heeft geleden en dat hij desondanks moet streven naar een niveau van perfectie dat voor mensen onmogelijk is."⁶ Volgens Watters leiden de verwarring en de schuldgevoelens die Christenen worden opgelegd tot mentale aandoeningen: een waar Christen moet zich altijd in een gefolterde toestand bevinden, omdat hij of zij er nooit zeker van kan zijn dat God hem of haar heeft vergeven...”⁷

Het mag duidelijk zijn dat de seculier humanistische psychologie moeite heeft met het Bijbelse concept van de erfzonde, vooral omdat deze leer een reden geeft voor het bestaan van het kwaad in de wereld. De humanistische psychologie kan het bestaan van dit kwaad niet gemakkelijk uitleggen, omdat zij volhoudt dat de mens een aangeboren goedheid heeft, maar tegelijkertijd niet kan ontkennen dat het kwaad bestaat (oorlogen, misdaad, misbruik, enzovoorts).

Humanistische psychologie - Is het wetenschappelijk?
Seculier humanisten geloven dat hun humanistische psychologie gebaseerd is op een realistisch wereldbeeld dat geworteld is in de wetenschap, zoals Maslow suggereert. Maar het blijkt noch wetenschappelijk, noch realistisch te zijn. Seculier humanisten proberen daarom de definitie van de wetenschap te verruimen, zodat hierin een plaats kan worden gevonden voor hun psychologie. Zij rechtvaardigen de nieuwe definitie door te wijzen op het falen van de bestaande psychologische modellen in hun pogingen om onze menselijke aard te begrijpen. May klaagt hier als volgt over: "Wij weten tegenwoordig een heleboel over de lichamelijke chemische processen en de bestrijding van lichamelijke ziekten, maar we weten slechts heel weinig over waarom mensen haten, waarom zij niet kunnen liefhebben, waarom zij te lijden hebben onder stress en schuldgevoelens en waarom zij elkaar vernietigen."⁸

Seculier humanisten geloven dat hun psychologie verklaart waarom wij ons gedragen zoals wij doen en dat hun psychologie daarom wetenschappelijk is. Rogers gelooft dat ware wetenschap de privéwereld van innerlijke persoonlijke betekenissen zal onderzoeken, in een poging om daarin wetmatige en geordende relaties te ontdekken. In deze wereld van innerlijke betekenissen zal de wetenschap alle zaken kunnen onderzoeken die betekenisloos zijn voor de behaviorist: plannen, doelen, normen, waarden, keuzes, zelfperceptie en perceptie van anderen, de manier waarop wij persoonlijk onze levensbeschouwing opbouwen, de verantwoordelijkheden die wij aanvaarden of afwijzen, alle fenomenen in het leven van het individu die verband houden met zin en betekenis.⁹

Zonder zich hiervan bewust te zijn, zorgt de humanistische definitie van wetenschappelijke studies (zoals de studies genoemd door Rogers) ervoor dat niet alleen de humanistische psychologie "wetenschappelijk" kan worden genoemd, maar ook elke belangrijke godsdienst, inclusief het Christendom. De verkenning van innerlijke persoonlijke betekenissen is immers een doel van elke belangrijke godsdienst.

Humanistische psychologie - Conclusie
Joyce Miltons "The Road to Malpsychia: Humanistic Psychology and our Discontents"¹⁰ geeft een samenvatting van het praktische falen van de seculier humanistische psychologie door te laten zien hoe deze tot uiting komt in de levens van enkele van de voorstanders. De titel is veelzeggend: "malpsychia" betekent "slechte psychologie".

Milton onthult bijvoorbeeld dat Timothy Leary van Harvard stelselmatig seks had met zijn patiënten, dat hij psilocybine en LSD gebruikte, dat hij zijn eigen studenten drugs opdrong en dat hij vier miljoen Amerikanen aan de LSD wilde krijgen. Milton schrijft dat Donald Clark het onderwijssysteem volledig wilde revolutionariseren; zijn doel was om het eerbaarheidsbesef af te breken dat kinderen hebben over hun eigen lichamen en om afwijkend gedrag te verheerlijken.¹¹

Milton schrijft verder dat Carl Rogers zo veel problemen had met zijn "Encounter Groups" dat zijn collega Bill Coulson uiteindelijk concludeerde "dat de humanistische psychologie helemaal niets oploste. Sterker nog, zij schiep enkel nieuwe pathologieën die voorheen niet bestonden. De therapie bleek een ziekte te zijn."¹²

Het boek verhaalt hoe Abraham Maslow moeite had om het bestaan van het kwaad te aanvaarden. Milton legt uit dat Frank Manuel, zijn beste vriend aan de faculteit van de Brandeis Universiteit, Maslow al in de vroege zestiger jaren waarschuwde dat zijn onvermogen om het bestaan van het kwaad in de wereld uit te leggen een mogelijk fataal gebrek was in zijn poging om een godsdienst van de menselijke natuur te construeren.¹³

Toen Paul C. Vitz, professor in de Psychology aan New York University, het boek van Milton recenseerde voor de National Review, concludeerde hij: "De lezer moet begrijpen dat de verhalen over deze immorele en wanordelijke levens meer zijn dan slechts anekdoten: zij zijn juist direct relevant voor de theorieën van deze psychologen. Wanneer een theoreticus een antwoord probeert te geven op de vraag hoe wij goed kunnen leven, dan biedt het leven van die theoreticus zelf waardevol bewijsmateriaal. In het geval van deze personages in dit fraaie boek van Joyce Milton is de conclusie net zo triest als duidelijk: 'Psycholoog, genees Uzelf.'"¹⁴

Lees verder - humanistische sociologie