Humanistische sociologie

Humanistische sociologie - Inleiding
Humanistische sociologie en psychologie zijn eigenlijk twee zijden van dezelfde munt. Beide disciplines handelen op basis van dezelfde premissen: de sociologie concentreert zich op de samenleving, terwijl de psychologie zich op het individu concentreert. De seculier humanistische sociologen staan dus, net als de seculier humanistische psychologen, oog in oog met de onwetenschappelijke aard van hun discipline en proberen de wetenschap te herdefiniëren om hun discipline hier in te passen en om het bovennatuurlijke buiten te sluiten.

Read Bain schrijft in "The Humanist" over de wetenschappelijke aard van de sociale wetenschappen en zegt: "Het geloof in het bovennatuurlijke is in al zijn vormen aan het uitsterven. De wetenschap heeft dit geloof over de laatste driehonderd jaar geleidelijk uitgeroeid, met een flinke versnelling in de afgelopen eeuw. Het laatste bolwerk bevindt zich in het psychosociale domein. In de afgelopen vijftig jaar hebben de sociale wetenschappen flinke schreden voorwaarts gezet naar de natuurwetenschappen en zijn de meeste van de eerdere psychosociale mysteries het onderwerp geworden van zich snel ontwikkelende wetenschappelijke kennis."¹

Ondanks Bains optimisme staat de seculier humanistische sociologie nog niet op gelijke trede met de natuurwetenschappen en proberen de meeste humanistische sociologen een waarde toe te kennen aan hun discipline die niet puur wetenschappelijk is.

Humanistische sociologie - De verbetering van de samenleving
Op het gebied van de sociologie zien de seculier humanisten de verbetering van de samenleving als hun doel. In dat opzicht vervullen zij geen rol als waarnemers, maar als katalysatoren. Patricia Hill Collins is daarom van mening "dat de discipline van de sociologie uiterst politiek is".² De wetenschap zou onze huidige kennis moeten vergroten met behulp van de wetenschappelijke methode, niet met behulp van de politiek. De seculier humanistische sociologen daarentegen gebruiken activisme om veranderingen in de samenleving teweeg te brengen. De humanistische geschiedkundige Vern Bullough stelt bijvoorbeeld: "Politiek en wetenschap gaan hand in hand. Uiteindelijk zal het homo-activisme bepalen wat onderzoekers te zeggen hebben over homoseksuele mensen."³

Humanistische sociologie - De samenleving als kwaad
Seculier humanisten zien menselijke wezens als inherent goed, maar kunnen toch het bestaan van het kwaad in de samenleving niet ontkennen. In plaats van mensen de schuld voor dit kwaad te geven, leggen de seculier humanisten de schuld bij de samenleving en haar traditionele instellingen. Psycholoog Erich Fromm spreekt van "het sociale proces dat de mens schept".⁴ Hij vervolgt: "Net zoals de primitieve mens hulpeloos was tegen de natuurkrachten, zo is de moderne mens hulpeloos tegen de sociale en economische krachten die hij zelf heeft geschapen."⁵ Fromms "The Sane Society" is gebaseerd op de premisse dat de samenleving zelf waanzinnig is en een verdervende invloed heeft op individuen.

De seculier humanistische sociologie concentreert zich op onderzoek en activisme om zo de samenleving te herstructureren en een nieuwe sociale orde te scheppen die gebaseerd is op humanistische waarden. De hedendaagse cultuur, de "oude cultuur", onderdrukt onze natuurlijke neigingen tot groei en zelfverbetering. Seculier humanisten wantrouwen de "gebrekkige" tradities in de moderne samenleving die ons potentieel en onze groei onderdrukken.

Een maatschappelijke traditie die seculier humanisten in het bijzonder wantrouwen is godsdienst. Fishman en Benello verkondigen dat de humanistische sociologie "ernaar streeft om de mensheid te verbeteren en tegen theorieën gekant is die of het status quo in stand houden, of die menselijke wezens in het gareel laat lopen in het belang van een visie die 'van boven' wordt opgelegd."⁶ Deze kijk komt overeen met het seculier humanistische geloof in evolutie en de ontkenning van God of het bovennatuurlijke.

Humanistische sociologie - De zelfactualiserende samenleving
Seculier humanistische sociologen beschrijven de nieuwe samenleving in termen van menselijke behoeften. Fromm definieert zijn geestelijk gezonde samenleving als "een samenleving die overeenkomt met de behoeften van de mens: niet noodzakelijkerwijs wat hij denkt dat zijn behoeften zijn, omdat zelfs de meest pathologische doelen op een subjectieve manier gevoeld kunnen worden als datgene wat een mens het meest wil; maar wat zijn behoeften op een objectieve manier zijn, als datgene wat vastgesteld kan worden door de mens te bestuderen."⁷

Abraham Mazlow was weliswaar een psycholoog, maar hij wilde ook de samenleving transformeren. Hij bedacht een hiërarchie van menselijke behoeften en onderwees dat onze grootste behoefte "zelfactualisatie" is (het bereiken van ons volledige potentieel). Maurice R. Stein ziet een evoluerende samenleving die steeds beter in de menselijke behoeften kan voorzien. Hij zegt: "De humanistische sociologie ziet de samenleving als een historisch evoluerende onderneming die alleen begrepen kan worden aan de hand van de worsteling om het menselijke potentieel te bevrijden."⁸ Het verband tussen de doelen van de seculier humanistische psychologie en sociologie wordt expliciet vermeld in deze opsomming van Glass en Staude: "Net zoals de humanistische psycholoog zich bezighoudt met individuele veranderingen in een groeiende richting, zo houdt de humanistische socioloog zich bezig met een samenleving die een dergelijke groei zal aanmoedigen en steunen: een zelfactualiserende samenleving, als het ware."⁹ Joyce Milton schreef een boek over de ideeën en de levens van de belangrijkste theoretici die het seculier humanisme hebben vormgegeven, met de titel "The Road to Malpsychia:Humanistic Psychology and our Discontents".¹⁰ Milton laat zien hoe wij nog steeds te lijden hebben onder de gevolgen van hun ideeën en innovaties.

Humanistische sociologie - Conclusie
Seculier humanisten geloven dat sociaal activisme een cultuur van universele zelfactualisatie zal teweegbrengen. Reese zegt: "Geïnformeerde en actieve mensen kunnen van een samenleving maken wat zij willen."¹¹ Optimisme zoals dat van Reese heeft de neiging om de gebreken in onze huidige cultuur te belichten in contrast met de utopiaanse samenleving die de humanisten willen inluiden. De seculier humanistische minachting voor de moderne samenleving is een weerspiegeling van het open wantrouwen jegens alle tradities en het verlangen om alle bestaande sociale instellingen af te schaffen of te herstructureren.

De traditionele instelling van de kerk moet radicaal verbouwd worden of zelfs helemaal geëlimineerd worden. Humanisten hebben met dit doel voor ogen hun eigen niet-traditionele kerken ontwikkeld, ook al hebben deze organisaties andere namen, zoals "Ethische Genootschappen". Op de website van de "Council for Secular Humanism" staat bijvoorbeeld dat zij mensen hetzelfde soort steun willen bieden als traditionele kerken en godsdienstige instellingen. Onder het kopje "Voorzien in de behoeften van niet-religieuze mensen" vinden we: "De Raad verleent praktische steun en diensten aan niet-religieuze mensen. De Raad verzorgt cursussen en zomerkampen die kinderen leren over kritisch denken en ethische waarden. Op het gebied van overgangsrituelen, zoals het huwelijk en sterfgevallen, biedt de Raad waardige niet-religieuze vieringen en herdenkingen. En de Raad verzorgt een nationaal supportnetwerk voor seculiere gezinnen en ouders."

Twee gerechtelijke uitspraken in de Verenigde Staten in 1957 bepaalden dat seculier humanistische organisaties functioneren als godsdienstige genootschappen. In een van deze zaken ging het om een groep humanisten die zichzelf het "Broederschap van Humanisten" noemde. Zij streefden naar een belastingvrijstelling omdat zij hun eigendom gebruikten voor godsdienstige aanbidding, zoals wekelijkse bijeenkomsten op zondag, ondanks hun niet-theïstische overtuigingen. De andere groep, het "Ethische Gezelschap van Washington", diende een aanvraag in voor een belastingvrijstelling als godsdienstige instelling. In beide gevallen bepaalde de rechtbanken dat deze organisaties functioneerden als traditionele godsdienstige instellingen, ook al stonden zij voor niet-traditionele overtuigingen.

Humanisten proberen ook de staat als instelling, met name de rechterlijke macht, te gebruiken om hun doelen te bereiken. Het gaat dan om niet-traditionele ideeën zoals de oprichting van door de staat geregelde kinderopvangcentra, een kleingeestige interpretatie van de scheiding van kerk (daarmee bedoelt men de Christelijke kerk) en staat, en de aanname van wetten voor homoseksuele rechten, het homohuwelijk, abortus op verzoek en dierenrechten. Met dit doel voor ogen streven humanisten naar de uitroeiing van alle Christelijke invloeden, waarden en symbolen in het openbaar en een volledige revisie van de maatschappij. Alleen dan kan een nieuwe wereldorde worden gesmeed uit een samensmelting van gelijkgezinde humanistische landen.

Lees verder - seculiere wetgeving